Dr. Mücahit ÜnalKooperatifler Kanunu’nda Yapılan Önemli Değişiklikler

(Lexpera Blog’da yayınlanmıştır. Link için buraya tıklayınız.)

Giriş

Kooperatifler, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 124. maddesinde ticaret şirketleri arasında sayılmakla birlikte, kooperatifler ile ilgili hükümler müstakil olarak 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kooperatifler Kanunu’nda 26.10.2021 tarih ve 31640 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7339 sayılı Kanun ile bazı değişiklikler yapılmıştır.

Değişikliğin genel gerekçesi “ülkemizde bulunan kooperatif ve üst kuruluşları; uluslararası kooperatifçilik ilke ve uygulamalarına uygun şekilde faaliyet gösteren, ortak sorumluluk ve kendi kendine yönetim esaslarına bağlı, şeffaflığı esas alan ve ortaklarının haklarını koruyan, çağdaş yönetim ilkelerini benimseyen, etkin bir şekilde denetlenen, ekonomik ve bölgesel kalkınmaya katkıda bulunan ticari işletmeler haline getirilmek istenmektedir” şeklindedir. Değişikliklerin yürürlük tarihi yayım tarihidir. Yeni düzenlenen bazı hukuki müesseselerin uygulanma usul ve esaslarının, hazırlanacak yönetmelikte düzenleneceği öngörülmüştür. Bu yönetmelikler Bakanlık tarafından, kanunun yürürlük tarihi olan 26.10.2021’den itibaren altı ay içinde çıkarılacaktır.

Bu çalışmada 7339 sayılı Kanun ile Kooperatifler Kanunu’nda yapılan değişikliklerden önemli görülen bazı değişiklikler incelenmiştir.

1. Ortaklığa Kabul (m.8)

Kanunun mevcut halinde ortak olmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerin kooperatif yönetim kuruluna başvuracakları düzenlenmekteyken bu başvuruların ne kadar sürede sonuçlandırılacağına dair bir hüküm bulunmamaktaydı. Değişiklikle Kanunun 8. Maddesinin 1. Fıkrasına bir cümle eklenerek ortaklık başvurularının yönetim kurulu tarafından bir ay içinde sonuçlandırılması ve başvuru sahibine kararın taahhütlü mektupla veya elden imza karşılığında tebliğ edilmesi yönünde düzenleme yapılmıştır.

Ayrıca maddeye, “Kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefil olan kooperatifler ile kamu kaynaklı tarımsal desteklemelere aracılık yapan kooperatiflerde, yönetim kurulu anasözleşmede belirtilen şartları taşıyanları ortaklığa kabulden kaçınamaz” şeklinde yeni bir fıkra eklenmiştir. Bu düzenlemenin amacı yönetim kurulunun keyfi davranışları nedeniyle ortaklığa kabul edilmeyen ve bu nedenle de finansmana erişemeyen esnaf, sanatkâr ve çiftçilerin mağduriyet yaşamalarının önüne geçilmesi olarak açıklanmıştır.

2. Ortaklık Payları (m.19)

Kanunun 19. Maddesinde ortakların en çok 5.000 pay taahhüt edebilecekleri düzenlenmiştir. Bu hüküm korunmakla birlikte ortaklık payının değerinin Cumhurbaşkanı Kararı ile artırılabileceği yönündeki hüküm kooperatiflerin amaç ve faaliyet konularına göre ilgili Bakanlıkça artırılabileceği şeklinde değiştirilmiştir. Ayrıca Kanunun önceki halinde olmayan bir düzenlemeyle 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu kapsamında sigortacılık faaliyetinde bulunacak kooperatifler için en çok pay taahhüt sınırı uygulanmayacağı ve ortaklık payının değerinin ilgili kurumun görüşü alınarak belirleneceği hüküm altına alınmıştır. Bu ek düzenlemenin gerekçesi yüksek sermaye gerektiren sigorta kooperatifleri için bir ortağın taahhüt edebileceği pay adedinin üst sınırının kaldırıldığı ve kurumlar arası koordinasyonun bir gereği olarak pay değerinin sigorta kooperatiflerine faaliyet izni vermeye yetkili olan ilgili kurumun görüşü alınarak belirlenmesi ilkesinin benimsendiği şeklinde açıklanmıştır. Halihazırda sigortacılık faaliyetlerine ilişkin görev ve yetkiler Hazine ve Maliye Bakanlığı ilişkili kuruluşu olan, 18/10/2019 tarih ve 30922 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 47 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kurulan Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yürütülmektedir.

3. Bilgi Edinmek Hakkı, Bilanço (m.24)

Yeni değişiklikle birlikte Kooperatif Bilgi Sistemi – KOOPBİS kurulması öngörülmüştür. Buna bağlı olarak bilgi edinme hakkının elektronik ortamda kullanılabileceği şeklinde bir düzenleme yapılmış, maddede belirtilen belgelere elektronik ortamda erişim mümkün hale geldiğinden, talep halinde suret verilmesi zorunluluğu içeren önceki hüküm değiştirilmiştir.

Kooperatif ortaklarına KOOPBİS üzerinden, genel kurula katılma hakkını haiz ortakları gösterir listeye erişim yetkisi verileceği düzenlenmiş, bunun amacı da gerekçede özellikle seçim dönemlerinde adaylar arasında fırsat eşitliğinin sağlanması ve seçimlerin daha şeffaf ve adil bir ortamda gerçekleştirilmesi şeklinde gösterilmiştir. Maddeye eklenen fıkra ile bu madde kapsamında elde edilen kişisel verilerin 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanuna uygun olarak sadece ortakların kooperatif iş ve işlemlerinden haberdar olmaları ve kooperatif organlarında görev almak isteyen adayların kooperatif ortaklarına ulaşabilmeleri amaçlarıyla kullanılabileceği düzenlenmiştir. Yapılan düzenleme ve gösterilen gerekçe birlikte değerlendirildiğinde kooperatif organlarında görev almak üzere adaylığı bulunmayan diğer ortakların madde kapsamında elde ettikleri kişisel verileri kullanmalarının korunmadığı sonucu çıkarılabilir. Bu husus “Elde edilen veriler 24/3/2016 tarihli ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununa aykırı olarak kullanılamaz, aktarılamaz veya başka bir şekilde işlenemez.” şeklindeki hüküm ile de teyit edilmiştir.

4. Genel Kurulun Şekli (m. 45)

Genel Kurulun şekline ilişkin 45. Maddedeki olağan genel kurul toplantılarının en fazla üç hesap dönemini kapsayacak şekilde birleştirilerek yapılabileceğine ilişkin hükümde değişiklik yapılarak, birleştirilerek yapılabilecek genel kurullar iki hesap dönemiyle sınırlandırılmıştır. Bu değişiklikle, genel kurulların birleştirilerek yapılabileceği süre ile yönetim ve denetim kurulunun görev süresinin üst sınırını iki yıl olarak belirleyen düzenleme birbiri ile uyumlu hale getirilmiştir.

Yapılan değişikliklerle, genel kurul toplantısına katılma hakkını haiz ortakları gösterir listenin kooperatif bilgi sisteminden alınması zorunluluğu getirilmiş, böylece ortakların ya da yönetimin bu konudaki itirazları önlenmek istenmiştir. Toplantının 6102 sayılı TTK’nın 1527. maddesi ile uyumlu olarak, anasözleşmede hüküm bulunması şartıyla elektronik ortamda da yapılabileceği, bunun fiziki ortamda yapılan toplantı ile aynı sonuçları doğuracağı, uygulama esaslarının yönetmelikle belirleneceğine ilişkin olarak maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir:

“Genel kurul toplantısına, yönetim kurulu tarafından KOOPBİS’ten alınan ortaklar listesinde adı bulunanlar katılabilir.

Genel kurul toplantısı anasözleşmede hüküm bulunması şartıyla elektronik ortamda da yapılabilir. Genel kurullara elektronik ortamda katılma, öneride bulunma, görüş açıklama ve oy verme, fiilen katılmanın ve oy vermenin bütün hukuki sonuçlarını doğurur. Bu hükmün uygulama esasları ile genel kurula elektronik ortamda katılmaya ve oy vermeye ilişkin anasözleşme hükmü örneği Ticaret Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”

5. Yönetim Kurulunun Ödevi (m.55)

Usul ve esasları yönetmelikte belirlenmek üzere, yönetim kurulu asıl ve yedek üyeleri ile tüzel kişi yönetim kurulu üyelerinin temsilcilerinin seçilmelerinden sonra dokuz aylık bir eğitimi tamamlamaları şartı getirilmiştir.

“Çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslara göre belirlenen kooperatiflerin yönetim kurulu üyeleri ve yedeklerinin, seçilmelerini takiben en geç dokuz ay içinde kooperatifçilik eğitim programını tamamlamaları şarttır. Eğitim programına ilişkin usul ve esaslar ile buna tabi olacak kooperatifler ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Ticaret Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”

Bu şart maddenin yürürlüğe girdiği tarihte görevde bulunan yönetim kurulu üyeleri ve denetçiler için yapılacak ilk seçimlere kadar uygulanmaz; dokuz aylık süre 31/12/2022 tarihine kadar seçilecek yönetim kurulu üyeleri ve denetçiler için bu tarihten itibaren başlar. (Geçici madde 7)

6. Üyelik Şartları ve Ücret (m.56)

“Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak” şeklindeki yönetim kurulu üyeliği şartı, “Amacı ve esas faaliyet konusu aynı olan başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak” şeklinde değiştirilmiştir. Değişikliğin amacının, TTK’ya göre ticaret şirketlerinin bir türü olan kooperatifler için kanunlar arasında sözcük ve anlam uyumu sağlamak olduğu görülmektedir.

Yönetim kurulu üyelerine yapılacak ödemelerle bazı kooperatiflerle ilgili olarak getirilen yeni sınırlama şu şekildedir: “Kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefil olan kooperatifler ile kamu kaynaklı tarımsal desteklemelere aracılık yapan kooperatiflerin yönetim kurulu üyeleri, bunların ortağı olduğu üst kuruluşlarda görev alsalar dahi yalnızca bir ücret veya huzur hakkı alabilirler.”

7. Üyelerin Titizlik Derecesi ve Sorumlulukları (m.62)

Yönetim Kurulunun yönetimdeki titizlik ve sorumluluğunu düzenleyen 62. maddenin 2. fıkrası yeniden düzenlenmiş, yönetim kurulu üyelerinin sorumlulukları altında bulunan belge ve varlıkları görevleri bitiminden itibaren üç işgünü içinde yeni seçilenlere teslim zorunluluğu getirilmiştir. Bu zorunluluğun yerine getirilmemesi, karşılığında Ek 2. madde uyarınca üç aydan iki yıla kadar hapis ve elli günden beşyüz güne kadar adlî para cezası öngörülen suç olarak düzenlenmiştir.

“Yönetim kurulu; kendi tutanakları, genel kurul tutanakları, ortak listeleri, gelir-gider hesapları ve yıllık bilançonun usulüne uygun olarak hazırlanması ve saklanmasından, tetkik olunmak üzere denetçilere verilmesinden sorumludur. Ayrıca görevi sona eren yönetim kurulu üyeleri tarafından sorumlulukları altında bulunan para, mal, defter, belge ve diğer kooperatif varlıklarının seçimlerin yapıldığı genel kurul toplantı tarihinden itibaren üç iş günü içinde tutanakla yeni seçilenlere teslimi zorunludur.”

8. Denetçilerin Seçimi (m.65)

Denetçilerle ilgili 65. madde yeniden düzenlenerek ayrıntılı hükümler getirilmiştir. Daha önce en az bir yıl için şeklindeki görev süresinin alt sınırı yerine en çok dört yıl şeklinde üst sınır belirlenmiştir. Denetçilerin ve yedeklerinin kooperatif ortaklarından olmasının şart olmadığına dair önceki düzenleme yeni metinde tekrar edilememekle birlikte, ortak olma şartı düzenlenmediğinden değişen bir durum olmayacaktır. Nitekim değişiklik gerekçesinde de aynı husus vurgulanmıştır.

Yönetim kurulu üyelerinde öngörüldüğü gibi denetim kurulu üyeleri için de eğitim programı tamamlama şartı getirilmiştir. Denetim kurulu raporları genel kurula sunulmayan kooperatiflerde; finansal tablolar, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra hakkında alınan kararların geçersiz olacağı belirtilmiştir.

Yönetim kuruluna, denetim için seçilenlerin, gecikmeksizin sicile tescil edilerek, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile internet sitesinde ilan ettirilmesi yükümlülüğü getirilmiştir.

Anasözleşme ve genel kurul kararı ile denetim organının görev ve yetkilerini artırmaya ve özellikle ara denetlemeleri öngörmeye dair hüküm sevk edilen mevcut 69. Madde bu madde içine alınarak 69. Maddede dış denetim başlığıyla ayrıca düzenlemeye gidilmiştir.

Bu maddede belirtilen eğitim şartı maddenin yürürlüğe girdiği tarihte görevde bulunan yönetim kurulu üyeleri ve denetçiler için yapılacak ilk seçimlere kadar uygulanmaz; dokuz aylık süre 31/12/2022 tarihine kadar seçilecek yönetim kurulu üyeleri ve denetçiler için bu tarihten itibaren başlar. (Geçici madde 7)

9. Dış Denetim

Ticaret bakanlığı tarafından çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslar dikkate alınarak belirlenecek kooperatifler ve üst kuruluşları ile ilgili zorunlu dış denetim şartı getirilmiştir. Maddede yapılan atıf uyarınca dış denetim sonucu hazırlanan raporun genel kurula sunulmaması halinde; fınansal tablolar, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra hakkında alınan kararlar geçersiz sayılacaktır.

Gerek iç denetim gerek dış denetim görevinde bulunacaklar, ilgili maddelerde yapılan atıflar gereğince Türk vatandaşı olmak ve Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından ya da bu (1163 sayılı) Kanun hükümlerine göre mahkum olmamak şartlarını haiz olmaları gerekmektedir. Burada belirtilen suçlarla ilgili olarak kamu davası açılmış olanların görevleri ilk genel kurul toplantısına kadar devam etmekle beraber, yönetim kurulunca bu durumdaki üyelerin genel kurulca azli veya göreve devamı hakkında karar alınmak üzere yapılacak ilk genel kurul gündemine madde konulur.

1163 sayılı Kanunun 62/son maddesinde yönetim kurulu üyeleri ile kooperatif memurlarının suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı kamu görevlisi gibi cezalandırılacakları öngörülmekte, ancak denetçiler için bu yönde bir düzenleme olmadığından bu husus öğretide eleştiri konusu yapılmaktaydı. Yargıtay uygulamasında da kooperatif denetçilerinin bu madde kapsamında sorumluluklarının bulunmadığına hükmedilmekteydi. (Örn. Yargıtay 5. Ceza Dairesi E: 2014/833 K: 2016/2415 T: 07.03.2016) Yapılan değişiklikle eklenen dış denetim düzenlemesinde dış denetim yapacak denetçiler ile denetim yetkisi verilen birlik ve merkez birliğinin denetimle görevlendirilen personelinin de görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı kamu görevlilerine ait hükümleri uyarınca cezalandırılacakları düzenlenmiştir. Bununla birlikte kanunun mevcut halinde olduğu gibi (iç) denetçiler için bu yönde bir düzenleme yine getirilmemiştir.

“III- Dış denetim:

MADDE 69 – Ticaret Bakanlığı tarafından çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslar dikkate alınarak belirlenen kooperatif ve üst kuruluşları dış denetime tabidir. Dış denetim finansal tabloların denetimidir. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da dış denetimin kapsamı içindedir.

Dış denetim genel kurulca alınan karar doğrultusunda;

a) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilen bağımsız denetçiler,
b) 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa tabi meslek mensupları,
c) İlgili Bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen, bağlı olunan merkez birlikleri veya merkez birliği kurulamamışsa bağlı olunan birlikler,

tarafından yapılabilir.

İlgili Bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen birlik ve merkez birlikleri 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun ilgili hükümlerine göre bağımsız denetime tabidir.

Dış denetim yapacak denetçiler ile denetim yetkisi verilen birlik ve merkez birliğinin denetimle görevlendirilen personeli, görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı, fiillerinin niteliğine göre 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun kamu görevlilerine ait hükümleri uyarınca cezalandırılır.

Dış denetim ve bu denetimi yapacak denetçiler hakkında da 65 inci maddenin altıncı, yedinci ve sekizinci fıkraları uygulanır.

Bu madde ve 65 inci madde kapsamında yapılacak denetime ilişkin usul ve esaslar, denetçilerin nitelikleri, uyacakları etik ilkeler, görev ve yetkileri, seçilmeleri, görevden alınmaları veya ayrılmaları, denetimin ve denetim raporlarının içeriği ve raporun genel kurula sunulması ile üst kuruluşların yetkilendirilmesine ilişkin hususlar ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Ticaret Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle düzenlenir.”

10. Genel Kurul Toplantılarına Bakanlık Temsilcisinin Katılması (m.87)

Genel kurul toplantılarından en az onbeş gün önce temsilci talebinde bulunma zorunluluğu getirilmiştir. Usulüne uygun talepte bulunulduğu halde, temsilci toplantıya katılamaz ise ilan edilen saatten bir saat sonra toplantıya başlanacaktır. Temsilcinin nitelikleri, görevleri, yetkileri, ücret tarifeleri ile temsilci görevlendirilmesine ilişkin usul ve esasların yönetmelikle düzenleneceği öngörülmüştür.

“B) Bakanlık temsilcileri ve kararların yürürlük şartı:

MADDE 87 – Kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin, genel kurul toplantılarından en az onbeş gün önce ilgili Bakanlıktan temsilci talebinde bulunması zorunludur.

Genel kurul toplantıları, Bakanlık temsilcisinin huzuru ile açılır ve devam eder. Temsilci, toplantının kanunlara, anasözleşmeye ve gündeme göre yürütülmesine nezaret eder. Genel kurul toplantı tutanağı ile toplantıya katılanların listesi temsilci tarafından imzalanır. Temsilci, genel kurulda, kanun ve anasözleşmeye aykırı olarak alınan kararlar hakkındaki görüşünü tutanakta belirtir. Usulüne uygun talepte bulunulduğu halde, temsilci toplantıya katılamaz ise ilan edilen saatten bir saat sonra toplantıya başlanır.
Bakanlık temsilcisinin nitelikleri, görevleri, yetkileri, ücret tarifeleri ile temsilci görevlendirilmesine ilişkin usul ve esaslar ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Ticaret Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle düzenlenir. Bakanlık temsilcisinin ücreti, ilgili kooperatif tarafından karşılanır.”

11. Cezai Sorumluluk

Cezai sorumluluğa ilişkin Ek 2. Maddenin kapsamı genişletilmiştir. Maddeye yapılan eklemeler aşağıda gösterilmiştir. Bu düzenlemelere göre kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefil olan kooperatifler ile kamu kaynaklı tarımsal desteklemelere aracılık yapan kooperatiflerde anasözleşmede belirtilen şartları taşıyanları ortaklığa kabulden kaçınan; bilanço ve gelir gider farkı hesaplarını genel kurulun yıllık toplantısından en az 15 gün öncesinden itibaren bir yıl süre ile ortakların tetkikine sunmayan; azlık tarafından genel kurul toplantısından önce usulüne uygun şekilde gündeme madde ilavesi istenmesine rağmen bunu yerine getirmeyen; denetçilerin uyarısına rağmen şartları taşımayan veya sonradan kaybeden üyeleri düşürmeyen kooperatif ve üst kuruluşları yöneticileri; kooperatife ait defter, belge, para, mal gibi kooperatife ait varlıkları haleflerine teslim etmeyenler; kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefil olan kooperatif ve üst kuruluşları ile tarımsal desteklemelere aracılık yapan kooperatif ve üst kuruluşlarında, ortaklığa kabul konusunda kanun hükümlerine uygun davranmayan kooperatif ve üst kuruluşları yöneticileri için yeni cezalar öngörülmüştür.

Kanunun mevcut halinde uygulamada tereddüt yaratan denetim kurulu üyelerinin yönetim kurulu toplantılarına katılmamalarının cezai yaptırıma tabi tutulmadığı hususu belirginleştirilerek, 67 inci maddeye aykırı hareket şeklindeki düzenleme birinci ve ikinci fıkraya hasredilmiş, bunun yanında bağdaşmayan görevlere aykırı uygulamaları araştırmayan denetçilere cezai sorumluluk getirilmiştir.

Maddeye yeni eklenen 4 numaralı bent ile yeni kurulan KOOPBİS’e veri girişi yapmayan kooperatif yöneticilerine idari para cezası öngörülmüştür.

“Ek Madde 2:

1. 8 inci maddenin üçüncü fıkrasına üçüncü ve dördüncü fıkralarına, 16 ncı maddenin beşinci fıkrasına, “24 üncü maddenin birinci fıkrasına, 46 ncı maddenin ikinci fıkrasına,” 56 ncı maddenin altıncı fıkrasına ikinci ve altıncı fıkralarına, 59 uncu maddenin dördüncü, altıncı, yedinci ve sekizinci fıkralarına, 62 nci maddenin ikinci fıkrası gereği sorumlulukları altında bulunan para, mal, defter, belge ve diğer kooperatif varlıklarını teslim etmeyen” ve 90 ıncı maddenin beşinci fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve memurları “ile 72 nci maddenin dördüncü fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri” üç aydan iki yıla kadar hapis ve elli günden beşyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar.

2. Genel kurulu “45 inci maddenin birinci fıkrası gereği genel kurulu zamanında” olağan toplantıya çağırmayan yönetim kurulu üyeleri ile 2 nci maddenin dördüncü fıkrasına, 8 inci maddenin ikinci fıkrasına, 16 ncı maddenin birinci fıkrasına, 66 ncı maddenin ikinci fıkrasına ve 90 ıncı maddenin üçüncü fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri altı dokuz aya kadar hapis ve otuz günden üçyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar.

3. 56 ncı maddenin ikinci ve dördüncü fıkralarına, 66 ve 67 nci maddeye aykırı hareket eden “66 ncı maddeye, 67 nci maddenin birinci ve ikinci fıkralarına aykırı hareket eden ve ek 3 üncü maddeye aykırı uygulamaları araştırmayan” kooperatif ve üst kuruluşlarının denetim kurulu üyeleri bir aydan altı dokuz aya kadar hapis ve otuz günden üçyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar.

“4. Ek 5 inci maddenin ikinci fıkrasına ve bu madde kapsamında çıkarılan yönetmelikte belirlenen yükümlülüklere aykırı hareket eden yönetim kurulu üyelerinin her biri, her bir yükümlülük için ayrı ayrı olmak üzere bin Türk lirası idari para cezası ile cezalandırılır. Aynı denetim kapsamında aynı kişiye verilebilecek idari para cezalarının toplam tutarı onbin Türk lirasını geçemez.”

İlgili bakanlık, kooperatifler ve üst kuruluşlarının yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile memurları hakkında görevlerine ilişkin olarak işledikleri suçlardan dolayı açılan kamu davalarına katılma talebinde bulunabilir.

Bu maddede öngörülen idari para cezaları ilgili Bakanlık tarafından uygulanır. İlgili Bakanlık, bu yetkisini il müdürlüklerine devredebilir. Bu Kanuna göre verilen idari para cezaları, tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir.”

12. KOOPBİS

1163 sayılı Kanuna eklenen Ek Madde 5 ile Kooperatif Bilgi Sistemi kurulması öngörülmüştür. Geçici 8. Maddede yönetim kurulu üyelerinin ticaret sicili kayıtlarını, finansal tablolarını, faaliyet raporlarını, genel kurul toplantı evrakını, ortakların kimlik, iletişim, pay ve ödemelerine ilişkin bilgilerini ve gerekli tüm bilgileri KOOPBİS’in kurulmasını müteakip altı ay içinde aktarma yükümlülüğü düzenlenerek bu yükümlülüklere uyulmaması halinde Ek 2 nci maddenin birinci fıkrasının (4) numaralı bendi uyarınca idari para cezası ile cezalandırılacakları düzenlenmiştir.

“Kooperatif Bilgi Sistemi:

EK MADDE 5 – Ticaret Bakanlığı tarafından tüm kooperatif ve üst kuruluşlarının, kooperatifçilik hizmetlerine elektronik ortamda eriştiği ve merkezî veri tabanının yönetildiği Kooperatif Bilgi Sistemi (KOOPBİS) kurulur.

Kooperatifin ticaret sicili kayıtlarının, finansal tablolarının, yönetim kurulu ve denetçi raporlarının, genel kurul toplantı evrakının, ortakların kimlik, iletişim, pay ve ödemelerine ilişkin bilgilerinin KOOPBİS’e işlenmesinden yönetim kurulu sorumludur.

İlgili Bakanlık ile kooperatif ve üst kuruluşları, görevleri ile sınırlı kalmak şartıyla, ortakların ve ortak olmak için başvuranların kişisel verilerini KOOPBİS’te işlemeye ve görüntülemeye yetkilidir. İlgili Bakanlık; denetim, istatistik üretme, hizmetlerde otomasyonu artırma, ülke kooperatifçiliğinin geliştirilmesi ve kooperatif ortaklarının haklarının korunması amacıyla sistemde işlenen verileri, kamu kurum ve kuruluşlarına aktarabilir. Elde edilen veriler 6698 sayılı Kanuna aykırı olarak kullanılamaz, aktarılamaz veya başka bir şekilde işlenemez.

KOOPBİS’te tutulacak veriler ile elektronik ortamda sunulacak hizmetlerden faydalanılmasına, bu sistem üzerinde işlenen kişisel verilerin aktarımı ile güvenliğin sağlanmasına ve aydınlatma yükümlülüğünün ne şekilde yerine getirileceğine ilişkin usul ve esaslar ilgili bakanlıklar ile Kişisel Verileri Koruma Kurumunun görüşü alınarak Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”

“GEÇİCİ MADDE 8 – KOOPBİS, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde kurulur. İlgili bakanlıklar, sistemin kurulum sürecinde kendi sistemlerindeki verileri aktarmakla, uygulamaya geçtikten sonra da kooperatif ve üst kuruluşlarınca yapılan veri girişlerini takip etmekle sorumludurlar.

Kooperatif ve üst kuruluşları yönetim kurulu üyelerinin; ticaret sicili kayıtlarını, finansal tablolarını, faaliyet raporlarını, genel kurul toplantı evrakını, ortakların kimlik, iletişim, pay ve ödemelerine ilişkin bilgilerini ve gerekli tüm bilgileri KOOPBİS’in kurulmasını müteakip altı ay içinde aktarmaları zorunludur. Bu süreçte kooperatifler ve üst kuruluşları, genel kurul toplantısına katılma hakkını haiz ortakları gösteren listeleri bu madde yürürlüğe girmeden önceki hükümlere göre almaya devam ederler.

Bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmeyen kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri, ek 2 nci maddenin birinci fıkrasının (4) numaralı bendi uyarınca idari para cezası ile cezalandırılırlar.”

13. Anasözleşmelerin İntibak Ettirilmesi

1163 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenerek, yapılan yeni düzenlemelere göre en çok üç yıl içinde anasözleşme değişikliklerinin yapılması zorunluluğu getirilmiş, anasözleşmelerini intibak ettirmeyen kooperatif ve üst kuruluşlarının dağılmış sayılacağı düzenlenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 9 – Kooperatifler ve üst kuruluşları, anasözleşmelerini en geç üç yıl içinde bu Kanun hükümlerine intibak ettirmek zorundadır. Anasözleşmelerini intibak ettirmeyen kooperatif ve üst kuruluşları dağılmış sayılır. Kanunen tasfiye ile görevlendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlayarak iki ay içinde tasfiye işlemlerine geçilmemesi halinde, kooperatif ve üst kuruluşun ortakları ya da alacaklıları tarafından mahkemeden iki yıl içinde tasfiye memuru atanması istenebilir.

Anasözleşmeler intibak ettirilinceye kadar, mevcut anasözleşmelerin bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri uygulanır.

Anasözleşmelerini bu Kanuna intibak ettirmek için kooperatifler ve üst kuruluşlarının yapacakları genel kurulları, olağan genel kurulların usul ve çoğunluğuna göre toplanır ve karar verir.”